همه چیز در خصوص راه اندازی باشگاه مشتریان

متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
آرمان ملی: ایران در ۲۰ سال آینده از پیرترین کشورها محسوب شده و در ۳۰ سال آینده پیرترین کشور جهان هستیم! گیر افتادن‌ ایران در گرداب جمعیتی و کاهش روند زاد و ولد، موضوعی چند وجهی است و نه راهکارهای مجلس که وعده مسکن، سهام بورس، خرید خودرو بدون قرعه کشی از کارخــانه و... داده، می‌تواند موجب افزایــش جمعیت و ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری و ازدواج شود، نه اعداد و ارقامی که از سقط جنین و مهاجــرت منتشر می‌شود. اما در این میان نمی‌توان به افزایش افسار گسیخته و تمایل به خروج از کشور در میان اقشار جوان بی‌توجه بود.
امروزه در شرایطی تمایل به مهـــاجرت به اقشار متوسط و پایین‌دست جامعه رسیده، که بسیار برای برخورداری از حداقل‌های زندگی بار سفر و سرگردانی در کشورهای اروپایی را به‌جان می‌خرند، در حالی که به باور بسیاری از افرادی که مهاجرت کرده‌اند: «فقط صدای دهل از دو خوش است.» در این میان، آنچه که کمال حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت به آن تاکید دارد، مهم‌ترین امر در کاهش مهاجرت و میل به فرزندآوری در داخل وطن است. او برخلاف وعده‌های سرخرمن سهام بورس، مسکن و پیش خرید خودرو با فرزند سوم یا چهارم، راهکاری افزایش جمعیت و ماندگاری ایرانیان در وطن را «ارتقای کیفیت زندگی ایرانیان» می‌داند و معتقد است که در صورت تحقق این امر «افزایش جمعیت دور از دسترس نخواهد بود.» وی در ادامه گفته‌هایش افزود: «در مساله جمعیت باید به موضوع سقط جنایی هم توجه ویژه‌ای شده و ابعاد شرعی و قانونی آن به خوبی تبیین شود. امیدواریم با تقسیم کاری که صورت گرفته، بتوانیم به حداکثر اهداف در نظر گرفته شده دست یابیم. آموزش، نقش اساسی در تحقق اهداف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت دارد که باید در بخش‌های مختلف مورد توجه واقع شود که شامل چالش‌های بهداشتی و درمانی، سقط و حتی مسائل اجتماعی مانند طلاق می‌شود.» 
  افزایش تقاضا برای مهاجرت 
اما در این رابطه بهرام صلواتی، رئیس رصدخانه مهاجرت ایران می‌گوید: «در دو سه سال گذشته با توجه به شرایط اقتصادی که پیش آمده مخصوصا مساله تحریم‌ها، میل به‌همهاجرت بیشتر شده که در کنار آن، عوامل کششی و جاذبه‌ای خارج از کشور هم آن را تقویت می‌کند، در واقع به‌هم پیوستن این دو مورد باعث صعودی شدن روند مهاجرت می‌شود.» همان‌گونه که صلواتی بیان کرد در یکی دو سال گذشته میزان مهاجرت از ایران افزایش پیدا کرده است، پیگیری از چند مرکز دارالترجمه نشان می‌دهد در این مدت تعداد افراد بیشتری برای ترجمه مدارک تحصیلی یا هویتیِ خود به آن‌ها مراجعه کرده‌اند. در یک مورد «نظری»، مدیر دارالترجمه ماندگار می‌گوید: «در یکی دو سال گذشته میزان مراجعه به این موسسه برای مهاجرت افزایش یافته و هرچه به آخر سال نزدیک‌تر می‌شویم، بیشتر هم می‌شود.” اما آن‌طور که خبرآنلاین نیز گزارش داده، یکی از مترجمان اصلی که مدارک هویتی را برای مهاجرت ترجمه می‌کند، می‌گوید: «میزان درخواست‌ها برای ترجمه مدارک طی یکی دو سال گذشته افزایش یافته و نسبت به ۱۰ تا ۱۵ سال پیش خیلی بیشتر شده است.»
  ناامیدی، دلیل اصلی 
همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، مهاجرت عموماً به‌دلیل عوامل دافعــه کشور مبدا و جاذبه کشور مقصد صورت می‌گیـــرد، مشکلات اقتصادی و اجتماعی از مهم‌ترین عوامل دافعه ایران طی چند سال اخیر است، در این رابطه حسینی، مسئول دارالترجمه شکیبا می‎گوید: «وجه مشترک در همه کسانی که می‌خواهند مهاجــرت کنند نا امیدی است، تجربه ۱۵ ساله من نشان می‌دهد آن‌ها از اوضاع کشور نا امید هستند.» البته این اولین بار نیست که شوق رفتن ایرانی‌ها از سرزمین مادری‌شان خبرساز می‌شود. هر از چندگاهی تمایل ایرانیان برای ترک وطن به تیتر رسانه‌ها تبدیل می‌شود. دو سال پیش بود که معاون فرهنگی شهرداری تهران از تمایل ۲۹درصدی مردم به زندگی در کشوری به‌غیر از ایران خبر داد. جوادی یگانه معاون وقت فرهنگی شهرداری تهران و استادجامعه‌شناسی دانشگاه تهران در توئیتی نوشت: «بر اساس پیمایش وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران (۴۲۶ شهرو مرکز شهرستان با۸۲۰۰۰ نمونه در سال ۱۳۹۵)، ۲۹. ۸ درصد از مردم، تمایل به زندگی در کشوری به‌جز ایران دارند.» با استناد به آمار اعلامی از سوی جوادی یگانه، اگر جمعیت ایران را 80میلیون فرض کنیم، تا پارسال و قبل از شیوع کرونا 23 میلیون و 200 هزار نفر ایرانیان میل به رفتن داشته‌اند. این درحالی است که موسسه گالوپ در سال 2015 آمار ایرانیانی را که میل به‌همهاجرت از ایران داشته‌اند، یک میلیون و 800 هزار نفر اعلام کرده بود. این نشان می‌دهد که میل به رفتن در میان ایرانیان به نسبت ۴سال قبل از آن بیش از 12برابر شده است. بدون تردید با شیوع کرونا و ناتوانی مسئولان در مدیریت این پاندمی و همچنین ناتوانی، تعلل یا سهل‌انگاری در تهیه واکسن کرونا این آمار بیشتر شده است. 

باشگاه مشتریان ویژه مشاغل آزاد

چند روز پیش یکی از دوستان نکته مهمی را پرسید که پاسخ دادم و مشروح آن را در اینجا تقدیم می‌کنم. او پرسید که اصلاح‌طلبان درباره تعدیل قیمت‌های انرژی مثل بنزین و برق و گاز یا حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی چه موضعی باید بگیرند؟ آیا باید حمایت کنند، یا مخالفت یا سکوت؟ نگرانی او این بود که آیا باید برحسب حقیقت و منافع عمومی موضع گرفته شود یا مثل همیشه هر کاری دولت‌ها می‌کنند از سوی منتقدین رد شود؟ پاسخ مشروح این است: 

بدون تردید وجود چنین وضعی در نوع قیمت‌گذاری‌ها به زیان اقتصاد کشور است و باید اصلاح شود. این ادعا یک منطق اقتصادی روشنی دارد. اتلاف منابع ناشی از این نوع قیمت‌گذاری، به زیان اقتصاد کشور است. بنابراین علی‌الاصول از اصلاح آن به وسیله هر دولتی باید دفاع کرد. ما نباید مثل جناح مقابل باشیم و برحسب منافع و مصالح کوتاه‌مدت و کسب قدرت نظر دهیم، ولی این یک سوی ماجرا است و سویه مهم دیگری هم دارد. اول اینکه این اقدام باید در جهت اصلاح ساختاری باشد و نه فقط کسب درآمد برای دولت. فرق این دو چیست؟ اصلاح ساختاری یعنی برقراری یک قاعده کلی برای قیمت‌گذاری که خارج از اراده دولت باشد. مشکل بنزین این نیست که چرا قیمت آن ۱۵۰۰ تومان است و ۳۰۰۰ تومان نیست. مشکل این است که در هر دو حالت اراده‌ای سیاسی و غیرعلمی، قیمت آن را تعیین می‌کند. پس تغییر ۱۵۰۰ به ۳۰۰۰ تومان فقط یک اتفاق حسابداری و موقتی در قیمت‌گذاری است و نه یک تغییر ساختاری. تغییر ساختاری این است که قیمت‌گذاری دستوری در بنزین و سایر حامل‌های انرژی و ارز حذف شود. اگر این کار نشود سال بعد دوباره با شکاف قیمتی جدیدی مواجه هستیم. البته این شروع ماجرای اصلاحات ساختاری است. 

در ادامه دولت حق ندارد خیلی کارها را انجام دهد از جمله حق ندارد با افزایش نقدینگی، تورم دورقمی طولانی‌مدت را بر مردم تحمیل کند و از طریق تورم، جیب مردم را به سود بودجه دولت خالی نماید. در هر صورت حتی در همین گام اول نمی‌توان پذیرفت که فقط مقدار قیمت تغییر کند، بدون اینکه قاعده قیمت‌گذاری تغییر کند. 
مشکل دوم جدی‌تر است. اینکه بار و فشار این تفاوت قیمت بر دوش چه کسانی سنگینی خواهد کرد؟ مابه‌التفاوت قیمت به کدام جیب می‌رود؟ اصولا چرا تاکنون این سیاست ادامه یافته که اکنون به یک‌باره می‌خواهند آن را تغییر دهند؟ این سیاست درست یا نادرست برای رفاه طبقه پایین و کنترل تورم بوده تا موجب تشدید نارضایتی مردم نشود. پس اگر چنین است، چگونه می‌توان آن را به یک‌باره حذف کرد؟ مردم چه می‌شوند، به ویژه طبقات کم‌درآمد؟ مهم‌تر از همه، افزایش درآمد ناشی از تغییر قیمت‌ها، چرا باید به بودجه دولت سرازیر شود؟ چه کسی چنین فرضی را می‌پذیرد؟ مساله فقط این دولت نیست، هر دولتی باید به این پرسش‌ها پاسخ دهد. به همین علت است که اصولا گفته می‌شود اصلاح ساختاری مذکور باید در شرایطی انجام شود که دولت با کسری شدید بودجه مواجه نیست و شرایط به نسبت آرامی دارد. شاید ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ بهترین زمان برای این کار بود که متاسفانه انجام نشد، لذا در بدترین زمان ممکن در سال ۱۳۹۸ رخ داد. چرا؟ برای اینکه هدف دولت‌ها تامین کسری بودجه است و نه اصلاح ساختاری. اکنون هم هدف‌شان فقط تامین بودجه برای دولت است، چون این دولت تاکنون ایده‌ای برای اصلاحات ساختاری ارایه نکرده است. اعتراضات مردم به همین نگرش است. اتفاقات قزاقستان نمونه خوبی از سیاست سرکوب قیمت است که درنهایت به جایی می‌رسند که قادر به ادامه سرکوب قیمت‌ها نیستند مردم را سرکوب می‌کنند.

بنابراین ماجرا دو سر دارد؛ اول غیر قابل قبول بودن وضعیت فعلی که ادامه آن قطعا به زیان اقتصاد و مردم است. دوم نحوه حل ماجرا است که آیا با هدف اصلاح ساختار است؟ یا فقط یک تغییر حسابداری در قیمت‌ها که آثار کوتاه‌مدت در مصرف دارد. ولی فشار شدیدی را بر طبقات درآمدی پایین وارد می‌کند؟ 
در میان این دو راه، لزومی ندارد که در تایید یک طرف موضع گرفت. راه سومی وجود دارد. ایجاد سبد مشترک یارانه‌ای که می‌توان ارز ۴۲۰۰ تومان، حتی آب و نان و نیز عامل‌های انرژی را در آن ریخت و سهم هر فرد ایرانی را در آن تعیین کرد.

برای درک دقیق از ابعاد این پیشنهاد کافی است گفته شود که دولت بیش از ۸ میلیارد دلار ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی پرداخت می‌کند یعنی به ازای هر نفر حدود ۱۰۰ دلار که برای یک خانواده ۴ نفری ۴۰۰ دلار در سال است که تفاوت قیمت کنونی آن ۸ میلیون تومان یعنی ماهانه ۶۵۰ هزار تومان می‌شود. اگر این سبد در موارد دیگری هم که نوشتم به مردم تعلق گیرد و از طریق بیمه نیز درمان و دارو حل شود مبلغ قابل توجهی خواهد بود و تورم را هم قابل تحمل می‌کند. البته هدف اصلی پرداخت این مبلغ به مردم نیست، هدف اصلی خلاص شدن از بحران ساختار قیمت‌گذاری موجود است. این را فقط یک ایده کلی فرض کنید جزییاتش و نیز طول دوره اجرای آن را باید کارشناسان تعیین کنند. یک گام از اصلاح ساختاری در تخصیص منابع از طریق قیمت‌گذاری رخ خواهد داد و فشار آن نیز بر شانه فقرا نخواهد بود و طبقات پایین از منافع آن منتفع خواهند شد و به ‌طور قطع و یقین همه مردم و اقتصاد کشور نیز از آن بهره‌مند می‌شوند. تا آنجا که دیده می‌شود این دولت دنبال مابه‌التفاوت قیمت این کالاها و ارز است و درپی اصلاحات ساختاری نیست. امیدوار باید بود که دولت براساس خیر عمومی عمل کند و چنین سبدی را شامل بنزین، گازوییل، برق، گاز و حتی نان، آب، ارز ترجیحی تعریف کند، سپس نظام قیمت‌گذاری را از این کالاها به مرور بردارد تا شاهد تحولی کم‌سابقه در رشد اقتصادی و تعدیل مصرف این کالاها و نیز کاهش نابرابری شود. ولی اگر دنبال کسب بودجه از طریق افزایش قیمت است، مثل آن کشاورز خراسانی که به وزیر اسبق جهاد کشاورزی گفت: «خودتان دانید و مملکتتون.» در این صورت بهتر است دوستان سیاسی سکوت کنند.

 رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه مخالفت با واکسن قدمتی به طولانی بودن تولید واکسن دارد، گفت: حتی در کشورهای توسعه یافته غربی یا در کشورهای در حال توسعه فقیر آفریقایی هم این بحث وجود دارد.

سید محسن زهرایی رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی افزود: 100 درصد نمی توان گفت که واکسن معجزه می‌کند، سویه جدید بوده و ممکن است تغییراتی داشته باشد به همین خاطر وزارت بهداشت هیچ موقع اعلام نکرده هر که واکسن دریافت کرده در مقابل کووید روئین‌تن شده است. موضوع مهمی که همواره باید مورد توجه قرار گیرد استفاده از ماسک و رعایت پروتکل های بهداشتی است. اکنون واکسن یکی از ابزارهای قوی است که داریم. مرگ و میر یکی از مهمترین مسائل در مقابله با کووید است که ما باید بتوانیم شدتش را پایین بیاریم‌. با وجودی که در یک ماه اخیر میزان بروز بیماری به اندازه زیادی در  انگلستان و آلمان بالا رفته اما مرگ‌ومیر در این کشورها به اندازه پیک های قبلی به هیچ وجه نبوده است. این امر می تواند تا حد بسیار زیادی نشان دهند اثربخشی واکسیناسیون باشد.

رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت تصریح کرد: به همین خاطر ما همچنان تاکید داریم که واکسیناسیون انجام و دریافت دز سوم واکسن در اولویت قرار گیرد. از سوی دیگر باید به این نکته هم توجه شود که نباید  اگر واکسن دریافت کردیم خیالمان راحت بوده و در تجمعات شرکت کنیم. درصورتی که نسبت به رعایت پروتکل های بهداشتی بی توجه باشیم، ممکن است با پیک دیگری مواجه شویم. اکنون براساس احتمالات صحبت می کنیم؛ این ویروس به گونه ای است که نمی توان دقیق گفت. فعلا بر مبنای دانش روز و اطلاعاتی که داریم همین نمودارها و مسائل با ما صحبت می کنند. باید از همه ابزارهایی که می توانند به ما کمک کنند استفاده کنیم. یکی از بهترین آنها واکسن است؛ واکسن جایگزین اقدام دیگری نمی شود؛ واکسن جایگاه خود و دیگر پروتکل‌ها هم جایگاه خود را دارند.

وی در پایان با بیان اینکه مخالفت با واکسن قدمتی به طولانی بودن تولید واکسن دارد، عنوان کرد:حتی در کشورهای توسعه یافته غربی یا در کشورهای در حال توسعه فقیر آفریقایی هم این بحث وجود دارد. افرادی که واقعا مخالف واکسن هستند دو تا سه درصد بیشتر نیستند اما پیام آنها به گونه ای است که گویا ۲۰ تا ۳۰ درصد جامعه را تحت تاثیر قرار داده اند. با وجود این مخالت ها برآورد ما این است که برنامه واکسیناسیون در ایران جلو خواهد رفت.

باشگاه مشتریان آغاز یک کسب و کار هوشمند

این که چین و آمریکا از همدیگر می‌ترسند - ترس سیاسی نه، ترسی ناشی از تنش‌های اقتصادی - یک واقعیت است اما سایه‌ی این ترس تا کجا می‌تواند گسترانده شود را در گفتگویی تحلیلی - تفصیلی با رضا نصری، استاد حقوق بین‌الملل به بحث گذاشته ایم.

به این چند کشور اگر خوب دقت کنیم خواهیم دید این بار تنشِ به وجود آمده در بین کشورهایی است که همگی از قدرت اتمی برخوردار هستند؛ آمریکا، روسیه، چین، هند، پاکستان و کره شمالی. آمریکا در شرق اروپا با روسیه‌ای دچار تنش شده است که بعد الحاق کریمه حالا قصد دارد به اوکراین بپردازد. غربی‌ها می‌گویند حمله‌ی نظامی اما پوتین تنها در پی بی‌ثباتی اوکراین است حالتی بینابینی که از هر جنگی بدتر است. آمریکا در شرق دور با پا گذاشتن در منطقه یا «زون»ِ خطر یعنی تایوان، این بار چینی‌ها را عصبانی کرده است، آمریکای گرفتار در تنش‌های داخلی، حال در دو نقطه به دو قدرت اتمی رسیده است اما تنها نیست چون لندن و شاید پاریس نیز او را همراهی کنند. مدیریت بی‌ثباتی در حوزه‌ اوکراین و تایوان چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
واقعیت این است که نظام بین‌المللی در حال‌گذار است و این بی‌ثباتی در نقاط تنشی که ذکر کردید هم از پیامدهای آن است. مدتی است در محافل آکادمیک آمریکا در تشریح این دوران بحث در مورد پدیده‌ی «تله توسیدید» بسیار مُد شده است! در سه سال اخیر نیز، این بحث با انتشار کتاب جدید گراهام آلیسون - تحلیل‌گر مشهور سیاست خارجی آمریکایی - به اسم «مُقدر به جنگ» (Destined for war) بسیار داغ‌تر شده است. اصطلاح «تله توسیدید» برگرفته از نظریه‌ی تاریخ‌نگار معروف یونانی - توسیدید (Thucydides) - است که معتقد است هنگامی که یک قدرت نوظهور در صدد جایگزینی قدرت هژمون مسلط برمی‌آید، ناگزیر میان آن‌ها جنگ درمی‌گیرد. «توسیدید» معتقد بود سلسله جنگ‌های پولیپونز میان آتن و اسپارت به این دلیل رخ داد که اسپارت از رشد قدرت آتن واهمه داشت و این واهمه در عمل «توسل به جنگ» را اجتناب‌ناپذیر می‌کرد. یک مثال مشهور دیگر از «تله توسیدید» - که بسیار به آن استناد می‌شود - مورد آلمان و انگلیس در مقدمه جنگ اول جهانی است. در این مورد نیز بسیاری معتقدند ریشه جنگ، نگرانی انگلیس از رشد فزاینده آلمان بود که از یک دهه قبل از نظر «تولید ناخالص ملی» از انگلیس پیشی گرفته بود. حال، پرسش اینجاست که آیا جنگ میان قدرت‌های نوظهور و قدرت‌های هژمونیک منطقه‌ای و جهانی امری اجتناب‌ناپذیر یا امری قابل مدیریت است؟ آیا وجود روابط گسترده تجاری میان قدرت مسلط و قدرت نوظهور - مانند آنچه میان چین و آمریکا برقرار است - می‌تواند از توسل آن‌ها به نیروی نظامی جلوگیری کند؟ در این راستا، آیا جنگ تجاری و فشار تحریم - از جمله در مورد روسیه - احتمال جنگ را افزایش می‌دهد؟ اصولاً آیا «قدرت مسلط» همیشه با توسط به زور در صدد جلوگیری از قدرت در حال ظهور برمی‌آید؟ نگران‌تان نمی‌کنم! اما «گراهام آلیسون» شانزده مورد از این دست را بررسی کرده که دوازده مورد آن به جنگ ختم شده است! البته، این پرسش‌ها بیش‌تر جنبه نظری دارد و بیش از هر چیز یک تمرین ذهنی آکادمیک است؛ اما باز در عالم واقع، یک جا برای نگرانی هم باقی می‌گذارد! در هر حال، اگر کاشف به عمل بیاید که نظریه «بازدارندگی هسته‌ای» نیز نقص جدی دارد و بیش‌تر روی کاغذ جواب می‌دهد، با وجود حدود ۲۰ هزار کلاهک هسته‌ای در دست کشورهایی که نام بردید، می‌توان گفت در بد دوره‌ای از تاریخ به‌سر می‌بریم!به‌هر صورت، راستی‌آزمایی این نظریه می‌تواند به بهای انقراض بشر تمام شود و پر واضح است تا چه میزان‌عدم خلع سلاح تدریجی دارندگان سلاح هسته‌ای - آنطور که در معاهده ان.پی.تی (NPT) مقرر بود - آینده انسان‌ها را در خطر انداخته است.

در سطحی پایین‌تر سه کشور قرار می‌گیرند که نه شبیه هستند نه هم سطح؛ هند - پاکستان و کره شمالی. کره‌ی شمالی بی‌اذنِ پکن حتی نفس نمی‌کشد. پاکستان تا خرخره اسیر برنامه‌های اقتصادی چینی‌ها است. هند نیز در پی تجهیز جنگ افزارهای خود با نزدیکی به روسیه است. منهای کره‌ی شمالی، هند و پاکستان کم و بیش ارتباطاتی با آمریکا دارند در کنار این مسئله که هند و پاکستان هر لحظه ممکن است وارد جنگ شوند. نوع تنش در هند و پاکستانِ اتمی با نوع تنش در اوکراین و تایوان که هر دو به نوعی خط قرمز دو قدرت اتمی دیگر یعنی چین و روسیه محسوب می‌شوند تفاوت دارد اما یک پرسش؛ آیا هند و پاکستان به صحنه‌ای برای رویارویی و تقابل چین و روسیه تبدیل شده است؟ تصادفی است یا هدفمند؟
گمان نمی‌کنم صحنه هند و پاکستان به صحنه رویارویی جدی میان چین و روسیه تبدیل شده باشد. معتقدم در عصر کنونی، آنچه بر روابط همه کشورها سایه افکنده، رقابت چین و آمریکاست و رابطه چین و روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست. یعنی، بیش از اینکه رابطه این دو کشور متاثر از رقابت هند و پاکستان باشد، تحت تاثیر رقابت مهم‌تر آن‌ها با آمریکا قرار دارد و به نظر می‌رسد این رقیب مشترک نیز آن‌ها را بیش از پیش به هم نزدیک کرده است. در واقع، در سال گذشته، روسای دولت چین و روسیه در عالی‌ترین سطح دو بار با یکدیگر ملاقات کردند و حتی برای اولین بار یک مانور نظامی مشترک نیز در آب‌های اقیانوس آرام برگزار کردند و حتی برنامه همکاری مشترک در یک ایستگاه فضایی را نیز پایه‌ریزی کردند. ملاقات اخیر آن‌ها نیز تنها چند روز بعد از جلسه G۷ و موضع‌گیری تند غربی‌ها علیه تجمع نیروهای روسیه در مرز اوکراین صورت گرفت. به نظرم چین و روسیه قصد دارند آمریکا را همزمان در دو صحنه‌ی اوکراین و تایوان درگیر کنند تا از قدرت تاثیرگذاری واشنگتن در هر دو حوزه بکاهند. در واقع، اگر در زمان ریچارد نیکسون در دهه ۱۹۷۰، چین و آمریکا برای منزوی‌سازی شوروی با یکدیگر نزدیک شده بودند، به نظر می‌رسد این بار این چین و روسیه هستند که برای تضعیف جایگاه آمریکا با یکدیگر هم‌پیمان شده‌اند. می‌گویند هنری کیسینجر - که در دهه ۱۹۷۰ معمار نزدیکی چین و آمریکا بود - در دوران ترامپ تمام تلاش خود را بکار بُرد تا مانع این اتفاق شود؛ و از این رو دونالد ترامپ را به شدت تشویق کرده بود تا این بار با روسیه علیه چین طرح دوستی بریزد. برخی معتقدند دلیل تلاش‌های ترامپ برای نزدیک شدن به روسیه و مجیزگویی‌های ناشیانه او از ولادیمیر پوتین نیز همین توصیه‌ی اکید هنری کیسینجر بوده است! تحلیل‌گران اسم این رویکرد جدید کیسینجر را نیز - که درست برعکس رویکرد او در دهه ۱۹۷۰ بود - «وارونه‌ی کیسینجر» یا Reverse Kissinger گذاشته بودند. حال، با روی کار آمدن دولت بایدن تلاش‌های او و ترامپ عقیم ماند و امروز شاهد نزدیکی چین و روسیه علیه آمریکا هستیم. این نزدیکی البته فقط در حوزه نظامی اتفاق نیفتاده است. در حوزه دیپلماتیک نیز - از جمله بر سر موضوع برجام، سوریه، ونزوئلا و تا حدودی کره‌ی شمالی - میان چین و روسیه قرابت قابل ملاحظه‌ای بوجود آمده است. ضمن اینکه در اقدامی معنادار، اخیراً این دو کشور «معاهده مودت و حُسن همجواری» خود را نیز برای ۲۰ سال دیگر تمدید کردند! در نتیجه، گمان نمی‌کنم اختلافاتی که احیاناً در سایر حوزه‌ها - از جمله هند و پاکستان - داشته باشند، در شرایط فعلی خدشه‌ای بر این رابطه راهبردی وارد کند.

فرض کنیم روسیه به اوکراین حمله کند، آمریکا هم تذکرات متوالی چین در حوزه‌ی تایوان را نادیده انگارد در این حالت آمریکا به کدام مسئله خواهد پرداخت، اوکراین و روسیه یا تایوان و چین؟!
چون سناریو فرضی است و دقیقاً مشخص نیست در آن زمان چه پارامترهایی برقرار است، پاسخ به این پرسش کمی دشوار است. اگر پرسش شما ناظر به توانایی‌های نظامی است، آمریکا این قابلیت را دارد که همزمان به هر دو مورد بپردازد، هرچند بعید است از این قابلیت خود استفاده کند. اما اگر منظور این است که کدام حوزه از نظر راهبردی برای آمریکا مهم‌تر است، معتقدم موضوع تایوان برای واشنگتن از اهمیت بیش‌تری برخوردار است. موضوع اوکراین - علیرغم اهمیت‌اش و علیرغم لطمه‌ای که حمله روسیه به اوکراین از نظر سیاسی، راهبردی و قدرت هنجاری برای واشنگتن ایجاد می‌کند - بیش از اینکه مسئله‌ی آمریکا باشد، مسئله‌ی اروپاست. اما موضوع تایوان مستقیم به منافع ژئواستراتژیک آمریکا در حیاط خلوت آن گره خورده است. به همین خاطر هم آمریکا اخیراً حاضر شد - به بهای تیرگی روابط با فرانسه و زیر سوال بردن موضوعیت ناتو - موجبات فسخ قرارداد چند میلیارد یورویی فروش زیردریایی‌های فرانسه به استرالیا را فراهم سازد و - ضمن انعقاد قرارداد فروش زیردریایی‌های هسته‌ای با غنای اورانیوم ۹۰٪ به استرالیا - به تشکیل پیمان جدید UKUS علیه چین مبادرت کند. این قضیه خود نشانه خوبی است که اولویت‌های راهبردی آمریکا را عیان می‌کند.

هند ناآشنا با بازی‌های روسیه در عرصه‌ی سیاست بین‌الملل نیست اما همچنان خود را در ناوگان متحدان آمریکا باقی نگاه داشته، تنش‌های مرزی با چین دارد و اختلافاتی عمیق با پاکستان. در کنار این مسئله بررسی‌های پنتاگون نشان می‌دهد پاکستانی‌ها از حدود دو دهه قبل همواره در حوزه‌ی افغانستان به عنوان تخریب چی برنامه‌های ارتش آمریکا نقش ایفا کرده‌اند که می‌تواند ناشی از نزدیکی به چین باشد می‌تواند ناشی از سیاست‌های متاثر از دخالت امنیتی‌ها (آی. اس. آی) در تمامی امور اسلام آباد باشد در هر صورت آمریکا فاصله گرفتن از پاکستان را پذیرفته. نقش هند در بالانس تنش‌های شبه قاره در نهایت به نفع آمریکایی‌ها تمام خواهد شد یا گرایش به روسیه و چین پیدا خواهد کرد؟
فعلاً چینی‌ها هند را - به دلیل رشد کُند، آسیب‌پذیری و فقدان برخی مولفه‌های لازم قدرت - دست‌کم تا دهه‌ی آینده بازیگر تاثیرگذاری در سطح «جهانی» نمی‌بینند و به آن بیش‌تر به عنوان یک بازیگر «منطقه‌ای» قابل مهار نگاه می‌کنند. برخی تحلیل‌گران معتقدند چین دست‌کم در شش حوزه قابلیت مهار هند را دارد و از این جهت نقش «تعیین‌کننده‌ای» برای آن در تغییر بالانس قدرت در سطح جهانی قائل نیست: ۱- اول در حوزه رویارویی مستقیم نظامی به دلیل برتری فزاینده نسبت به هند؛ ۲- در حوزه دیپلماتیک، به دلیل نفوذ در سازمان‌های بین‌المللی و تصدی کُرسی دائم در شورای امنیت؛ ۳- در حوزه نفوذ منطقه‌ای و تسلط بر چهار کشور همسایه هند (بنگلادش، نپال، سریلانکا و مالدیو)؛ ۴- در حوزه آب‌های اقیانوس هند؛ ۵- در حوزه اقتصادی و قابلیت فزاینده‌ی چین در اِعمال تحریم علیه کشورهای آسیایی؛ و ۶ - در حوزه تحکیم روابط راهبردی با پاکستان. از سوی دیگر، وجود اختلافات مرزی میان چین و هند - که بعضاً به نزاع نظامی هم کشیده شده - موجب شده ایالات متحده در تعمیق روابط راهبردی با هند رویکرد محافظه‌کارانه‌ای اتخاذ کند تا احتمال کشیده شدن به یک درگیری مستقیم با چین را به حداقل برساند. طبیعتاً، رویکرد محاظفه‌کارانه آمریکا نیز یکی از عواملی است که هند را در برابر چین آسیب‌پذیرتر ساخته و از قابلیت او در برهم زدن توازن قدرت به نفع آمریکا کاسته است.

با توجه به توضیحات و سوالات مطرح شده، تا چه اندازه ممکن است طیِ یک دهه‌ی آینده، جهان شاهد جنگی اتمی اما کنترل شده در ابعاد منطقه‌ای در مدت زمانی کوتاه باشد مثلا در حد غرق کردن چند زیر دریایی اتمی یا حملات موشکی به پایگاه‌های نظامی؟!
در دنیای امروز هیچ احتمالی بعید نیست. حتماً به یاد دارید که در زمان ترامپ، احتمال و ریسک توسل او به سلاح هسته‌ای آنقدر برای عده‌ای جدی و قابل ملاحظه بود که در کنگره لوایحی برای تحدید اختیارات رئیس‌جمهور در بکارگیری این سلاح‌ها درنظر گرفته شد و تا به امروز نیز پیگیری می‌شود. سال گذشته، باب وودوارد - روزنامه‌نگار مشهور آمریکایی - کتابی تحت عنوان «خطر» - Peri- - منتشر کرد که در آن نقل کرده بود چگونه ژنرال مایلی (رئیس کنونی ستاد مشترک ایالات متحده) برای پیشگیری از حمله اتمی ترامپ به چین تمهیداتی اندیشیده بود تا در صورت تصمیم رئیس‌جمهور از یک فاجعه بشری جلوگیری کند! او در کتابش ماجرای تماس محرمانه ژنرال مایلی با رئیس ارتش چین را نقل می‌کند که در آن این نظامی ارشد آمریکا به همتای چینی خود اطمینان داده بود که اجازه نخواهند داد علیه چین حمله اتمی صورت بگیرد! وقتی نظامی ارشد آمریکا ریسک حمله اتمی غیرضروری به یک کشور ۲ میلیاردی مانند چین را آنقدر محتمل می‌داند که خود ابتکار عمل را در دست می‌گیرد، دیگر غرق کردن چند زیر دریایی یا حمله موشکی به چند پایگاه نظامی در صورت درگیری نباید چندان بعید به نظر برسد. در واقع، نظریه «بازدارندگی هسته‌ای» یک نقض بزرگ دارند و آن اینکه استفاده از سلاح هسته‌ای را صرفاً تابع محاسبات عقلانی می‌پندارد. حال اینکه دست‌کم زمامداری ترامپ نشان داد نوسانات روحیه یک دولتمرد مجنون نیز می‌تواند منجر به یک فاجعه هسته‌ای شود.

تنش در اوکراین و تایوان تازگی ندارد اما این بار به نظر می‌رسد روسیه به دلیل به تنگ آمدن از تحریم‌های اروپایی - آمریکایی می‌خواهد به یک نتایجِ جدید و ملموسی برسد منهای موضوع تایوان با توجه به بازی دوگانه‌ی لندنی‌ها و دلخوری مقامات الیزه، حمله‌ی روسیه به اوکراین چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟ روسیه جنگ را تا کجا ادامه خواهد داد؟ آمریکا در صورت عدمِ همراهی اروپایی‌ها - مشخصاً انگلیس و فرانسه - چگونه می‌خواهد بی‌ثباتی در حوزه‌ی اوکراین را مدیریت کند؟
اولین گام در مدیریت این بحران بررسی و پاسخ به پیش‌نویس «توافق امنیتی» و مصالحه‌ایست که روسیه به ناتو ارائه داده است. در این پیش‌نویس، چند پیشنهاد مطرح شده که قابل بررسی است. اول اینکه روسیه درخواست کرده توسعه ناتو و عضوگیری جدید آن - به ویژه در مورد اوکراین - متوقف شود؛ دوم اینکه درخواست کرده ناتو از اعزام نیرو یا استقرار سلاح در کشورهایی که بعد از ماه می‌۱۹۹۷ به ناتو پیوسته‌اند خودداری کند؛ سوم، مسکو خواستار تشکیل یک شورای مشورتی میان ناتو و روسیه و برقراری یک خط ویژه میان آن‌ها شده است؛ و چهارم، روسیه خواستار عدم استقرار موشک‌های میان‌بُرد در نواحی‌ای شده که در تیررس طرف مقابل واقع شده است. البته، همه این درخواست‌ها از دید ناتو و واشنگتن الزاماً قابل وصول نیست. به عنوان مثال، عدم توسعه و گسترش ناتو - که تابع دکترین «در باز» یا Ope- door است - موضوعی است که کشورهای غربی به راحتی زیر بار آن نخواهند رفت. عدم اعزام نیرو و استقرار سلاح در کشورهایی که پس از می‌۱۹۹۷ عضو ناتو شده‌اند نیز برای غربی‌ها شرط آسانی نیست، چرا که به گفته آن‌ها، اصولاً دلیل اعزام نیرو و سلاح به این کشورها، اقدامات روسیه در اوکراین و ورود آن به کریمه بوده است. لذا به این راحتی به یک اقدام یکجانبه - که به عقب‌نشینی در برابر ژست نظامی روسیه تعبیر خواهد شد - تن نخواهد داد. در نتیجه، مذاکرات سختی در پیش است. طبیعتاً، در مرحله کنونی بهترین راه مدیریت بحران نیز رسیدگی به مسیر دیپلماتیکی است که فعلاً مهیا شده. چنانچه این پروسه شکست بخورد، اقدامات قهریه طرفین می‌تواند برای همه زیان‌ها و آسیب‌های قابل توجهی در پی داشته باشد. احتمال درگیری مستقیم نظامی برای پس زدن نیروهای روسیه از خاک اوکراین دور از ذهن است؛ اما نباید آن را دست کم گرفت. هرچند معتقدم احیاناً واکنش آمریکا و اروپا به حمله نظامی روسیه به اوکراین به احتمال قوی‌تر شامل تحریم و حتی محاصره اقتصادی روسیه - ولو با شیوه‌های نظامی - خواهد بود.

چین را کشوری مرموز با قدرت نظامی ویرانگر می‌دانند که دکترینِ زمینگیر کردنِ حریفان در صورت جنگ‌های احتمالی را دنبال می‌کند رویارویی نظامی چین و آمریکا چقدر جدی است؟ اگر بنا بر جنگی فرسایشی و طولانی مدت داشته باشند کدام کشور دچار پریشانی اقتصادی خواهد شد؟ اقتصاد چین آیا می‌تواند خود را در سطح جهان زنده نگاه دارد؟ حربه‌ی آمریکایی‌ها در این صورت چیست؟
در یک کتاب معروف که دو افسر نظامی چینی در دهه ۱۹۹۰ منتشر کرده‌اند، ۲۴ حوزه رقابت با آمریکا تعریف شده که از جنگ هسته‌ای گرفته تا جنگ بیوشیمیک، جنگ سایبری، جنگ اطلاعاتی، جنگ اقتصادی، جنگ منابع، جنگ فضایی، جنگ ایدئولوژیک، جنگ تروریستی، جنگ پارتیزانی، جنگ مالی، جنگ تکنولوژیک، جنگ رسانه‌ای، جنگ مقرراتی، جنگ روانی، جنگ مخدر، جنگ قاچاق‌محور، جنگ اکولوژیک، جنگ تحریمی، جنگ متعارف و جنگ دیپلماتیک را در برمی‌گیرد! این دو استراتژیست نظامی چین معتقد بودند ایالات متحده غالبا بر «برتری تکنولوژیک در حوزه نظامی» متمرکز شده و در سایر زمینه‌ها به شدت آسیب‌پذیر است. کتاب آن‌ها در آن زمان انقدر جدی گرفته شد که ارتش آمریکا آن را ترجمه کرد و تا امروز نیز در آکادمی‌های نظامی خود تدریس می‌کند. از این کتاب - و عملکرد متعاقب چین - اینگونه برمی‌آید که چین رقابت با آمریکا را محدود به حوزه نظامی نمی‌بیند و در صورت تشدید تنش با ایالات متحده، در هر یک از این حوزه‌ها حاضر به رقابت و آسیب‌رسانی است. آمریکا نیز در برابر چین بی‌سلاح نیست. جدا از برتری قابل توجه نظامی، همانطور که در جنگ تجاری دوره‌ی ترامپ شاهدش بودیم، آمریکا این پتانسیل را دارد که هزینه‌های اقتصادی قابل توجهی به چین تحمیل کند. ضمن اینکه هنوز بسیاری از شاهراه‌های اقتصادی و تکنولوژیک در انحصار آمریکاست و چین نمی‌تواند به راحتی از آن‌ها صرف نظر کند.

خیلی از کارشناسان و شاید خود شما معتقدند و معتقدید که تنش پکن - واشنگتن یک تنشِ اقتصادی است نه نظامی. اگر چینی‌ها و آمریکایی‌ها بتوانند به نقاط مشترکی در عرصه‌ی سیاسی - اقتصادی دست پیدا کنند آیا روسیه به خودی خود راه انزوا را در پیش خواهد گرفت؟ اگر چنین مصالحه‌ای انجام شود آیا دیگر نقاط بحرانی در جهان نیز به نقاط آرام مبدل خواهند شد؟
آنطور که آقای شی جینگ پینگ اعلام کرده، برنامه چین برای تبدیل شدن به اولین قطب اقتصادی جهان سال ۲۰۴۹ است. یعنی حدود ۳۰ سال دیگر! دکترین حاکم بر توسعه‌ی چین هم دکترین موسوم به «خیزش مسالمت‌آمیز» یا «خیزش آرام» - Peacefu- rise - است
که مبتنی بر پرهیز از تنش‌های غیر ضروری بین‌المللی و تمرکز بر قدرت نرم است. برای تحقق این برنامه نیز چین همچنان به رابطه‌ای مدیریت‌شده با آمریکا و فن‌آوری این کشور نیازمند است. در نتیجه، چین چندان تمایلی به ایجاد درگیری نظامی با آمریکا ندارد و در حوزه اقتصادی نیز در پی بهره‌برداری حداکثری از رابطه با آمریکاست.
فراموش نکنیم اولین شریک تجاری چین همچنان آمریکا و دومین شریک آن نیز اتحادیه اروپاست! در نتیجه، جدا از رقابت‌های راهبردی و تنش‌های فزاینده در این حوزه، چین فعلاً در پی حفظ روابط اقتصادی خود با غرب در بالاترین سطوح است. ضمن اینکه همانطور که ذکر شد، نه تنها در انزوای روسیه مصلحتی نمی‌بیند بلکه در پی تحکیم روابط راهبردی با مسکوست. پس پایه‌های مصالحه‌ای که ذکر کردید از هم‌اکنون دایر است و آنچه لازم است محافظت از آن در برابر طوفان‌ها و فراز و نشیب‌های مختص به دوران‌های‌گذار است. مدیریت دوران‌گذار نیز بدون مصالحه و تغییر پارادایم‌های ذهنی میسر نیست. بسیاری امید داشتند تجربه پاندمی کرونا به یک بیداری جمعی و تغییر رویکرد مثبت در شیوه مدیریت‌گذار منجر شود که نه تنها تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده بلکه حوادث نشان می‌دهد تهدیدات مهمی در کمین است. در هر حال، حقیقت این است که نظام بین‌المللی پسا منشور - به صورت ارگانیک - دستخوش تغییرات قابل ملاحظه‌ای شده و دیگر ساختارها و رویکردهای کهنه پاسخگوی نیازهای کنونی بشر نیست. مادام که این ساختارهای با شرایط جدید مطابقت پیدا نکند نیز تبدیل بحران به آرامش کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.

بر اساس تئوری توهم توطئه، آیا تفاهم بزرگ بین روسیه، چین، انگلستان و آمریکا برای تصاحب منافع سیاسی - اقتصادی رخ داده و این تنش آفرینی‌ها صرفاً برای ساکت نگاه داشتن متحدان، رقیبان و دشمنان این کشورها است؟ نشانه‌هایی وجود دارد که حکایت از تقسیم جدید می‌دهد چیزی که بعدِ جنگ جهانی رخ داد و الان برخی معتقدند آن تقسیم‌بندی تاریخی و فرضی در حال بازنگری است؟
معتقدم پیاده‌سازی یک چنین سناریوی پیچیده - و تقسیم وظایف مطابق آن - هرگز در این سطح رخ نمی‌دهد. بسیاری از این کشورها - از جمله انگلیس که در مدیریت خروج خود از اتحادیه اروپا عاجز مانده - از توان برنامه‌ریزی بلند مدتی که اجازه تحقق چنین اهدافی را بدهد برخوردار نیستند. در خود آمریکا یک حزب وارد یک معاهده بین‌المللی می‌شود و حزب دیگر به محض اینکه در انتخابات پیروز می‌شود بی‌مقدمه و بی‌دلیل از آن معاهده خارج می‌شود! دلیل خروج از معاهده هم عمدتاً لجاجت و کینه‌ای است که یک رئیس‌جمهور نژادپرست نسبت به سلف سیاه‌پوست خود دارد! پس نسبت دادن توان برنامه‌ریزی و دسیسه‌چینی در چنین سطحی به این کشورها لطف زیادی است که مستحق آن نیستند! اگر به نظر می‌رسید تقسیم‌بندی جدیدی در حال وقوع است، بخاطر این است که هر یک از این بازیگران در حال تلاش برای یافتن جایگاه جدیدی هستند و ممکن است از تعامل و دینامیک حاکم میان آن‌ها - چنانچه بدون برخورد صورت گیرد - نوعی هماهنگی و نظم استنباط شود.
همانطور که اگر کسی از روی پل عابر پیاده به یک میدان شلوغ در تهران نگاه کند، ممکن است از آن بی‌قانونی و تعامل میان خودروها و عابران پیاده، نوعی نظم و هماهنگی عامدانه و از پیش‌تعیین شده استنباط کند؛ حال اینکه دلیل اینکه همیشه تصادف نمی‌کنند استعداد فردی راننده‌ها در هدایت خودروی خودشان و مقداری شانس است! در صحنه‌ی بین‌المللی هم داستان همین است.

روسیه برای بیرون نماندن از توافق‌های احتمالی از چه حربه‌هایی بهره خواهد برد؟ همچنان روی نقاط بحرانی سرمایه‌گذاری خواهد کرد یا نقشه‌ی جدیدی در سر دارد؟!
پس از فروپاشی شوروی، رویکرد اول روسیه تبدیل شدن به یک بازیگر موثر در چارچوب ساختارهای غربی بود. در این مرحله، صحبت از بازتعریف هویت روسیه بعد از تجربه کمونیسم، همکاری با اتحادیه اروپا به منظور تشکیل اروپای بزرگ (Greater Europe) و تشکیل سازوکارهای همکاری اوراسیایی مطرح بود.
بعد از اینکه این رویکرد شکست خورد، روسیه در مرحله‌ی بعد به سیاست چرخش به سمت خود (Pivoto itself) روی آورد و در صدد بازسازی مولفه‌ی‌های قدرت گذشته و حتی قلمروی از دست‌رفته خود برآمد. امروز رابطه روسیه و غرب عمدتاً مبتنی بر تقابل و تنش است؛ و رویکرد غالب در کرملین عبارت است از یارکشی، ممانعت از پیوستن سایر کشورها به کمپ غربی و ممانعت از توسعه و گسترش دامنه نفوذ آمریکا و اروپاست. در چین نیز متحدی راهبردی برای مهار قدرت آمریکا می‌بیند.
جالب اینکه روسیه همواره اقدامات خود را - از الحاق کریمه گرفته تا جنگ‌های در قفقاز - با زبانی منطقی، استناداتی تاریخی و متکی بر اصول حقوق بین‌الملل توجیه می‌کند؛ عنصر جغرافی در سیاست خارجی آن بسیار پر رنگ است؛ و در راستای پیش‌برد اهداف خود از احزاب و گروه‌هایی حمایت می‌کند که در صحنه داخلی کشورهای اروپایی رویکردی ضد آمریکایی و عمدتاً ضداتحادیه اروپا (Eurosceptic) دارند. در سایر کشورها نیز حامی جریان‌هایی است که از نظر ایدئولوژیک با غرب سر ناسازگاری دارند. به بیان دیگر، روسیه تلاش دارد با تاثیرگذاری بر صحنه‌ی سیاست داخلی کشورها، به سیاست خارجی آن‌ها در جهت تامین منافع خود جهت ببخشد.

چرا پنل پیامک بهترین روش تبلیغ است ؟

قطار مذاکرات هسته‌ای پس از توقفی کوتاه دوباره در روزهای آینده در وین به حرکت درخواهد آمد، با وجود کارشکنی برخی از طرف‌های اروپایی حاضر در مذاکرات1+4 ارزیابی بسیاری از کارشناسان از مثبت بودن روند مذاکرات حکایت می‌کند. با این حال هنوز نمی‌توان با قطعیت از دستیابی به توافق سخن گفت. در همین راستا میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه در توییتی نوشت: مذاکرات وین درخصوص برجام در عرض سه روز از سرگرفته خواهد شد. طی دور اخیر، مذاکره‌کنندگان بنا را برای حصول پیشرفت فوری چیدند. ما باید خود را در جهت پایان یافتن موفق و هرچه سریع‌تر مذاکرات - ترجیحا تا اول فوریه - سوق دهیم. اولیانوف در توییت دیگری خطاب با خبرنگار وال استریت ژورنال که‌ نوشته بود «روسیه به سیر زمانی پایان دادن مذاکرات تا ماه ژانویه یا اوایل فوریه ملحق شد»، عنوان کرد: بله این بازه زمانی (مدنظر) است اما ضرب‌الاجل نیست. ضرب‌الاجل‌های ساختگی مضر هستند. پیشرفت در مذاکرات وابسته به عوامل زیادی است و نمی‌تواند زودتر به طور دقیق محاسبه شوند. در این مرحله، اوایل فوریه بازه زمانی واقع‌گرایانه‌ای حساب می‌شود. تحولات مربوط به برجام حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین‌الملل با «آرمان ملی» به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید.

 ارزیابی شما از دور هشتم مذاکرات وین چیست؟
ایران دو سند را به عنوان متن پیشنهادهای خود به طرف‌های مذاکره کننده در برجام ارائه داده است و قرار است راجع به این دو سند بحث و مذاکره صورت بگیرد و طرف مقابل نقطه نظرهای خود را مطرح کند. طرف ایرانی هم مصر بر اجرای این دو سند است. به نظر می‌رسد با وجود اینکه متن این دو سند پیشنهادی ایران منتشر نشده است، نمی‌توان تحلیل دقیقی ارائه داد ولی آنطور که اعلام شده یکی از این دو سند به چگونگی لغو تحریم‌ها مربوط است و سند دیگر هم در مورد چگونگی بازگشت ایران به تعهدات خودش است. حالا به نظر می‌رسد که دو طرف مذاکره کننده یعنی ایران و 1+4 باید همچنان این گفت‌وگو‌ها را ادامه ‌دهند تا به یک سند مشترک برسند چراکه به هر حال قاعده این نوع مذاکرات در همه جا این است که دو طرف براساس یک سند مشترک شروع به مذاکره کنند و هنوز به سند مشترک دو طرف نرسیده‌اند. من امیدوارم که در این دور از مذاکرات، دو طرف به یک سند مشترک برسند تا حداقل کلیات را قبول کنند و پس از آن، مذاکرات در مورد جزئیات ادامه پیدا کند. 

 گویا فرانسوی‌ها موضع سخت‌تری اتخاذ کرده‌اند. فکر می‌کنید تا چه حد این تغییر موضع به انتخابات ریاست جمهوری فرانسه ارتباط دارد؟
به نظر من این تعبیر خیلی دقیق نیست. وزیر خارجه آلمان هم اظهارات خیلی تندی داشت، قبل‌تر از آن و خارج از چارچوب معمول مذاکرات، وزیر امور خارجه انگلیس صحبت کرد. اینکه بگوییم فرانسه مواضع تندتری دارد جمله دقیقی نیست، کلا اروپایی‌ها در این دور از مذاکرات نسبت به آمریکا مواضع تندتری اتخاذ می‌کنند. البته به دلیل اینکه آمریکا در روند مذاکرات نیست، شاید یکی از دلایلش همین باشد ولی به نظر می‌رسد تروئیکای اروپایی حاضر در مذاکرات وین مواضع تندی دارند و زیاده‌خواهی می‌کنند. در واقع مواضع حداکثری را مطرح می‌کنند تا شاید در طول مذاکرات دوطرف به یک حداقلی برسند. 

 تاثیر رژیم صهیونیستی بر روند مذاکرات چیست؟
به خوبی می‌دانید که رژیم صهیونیستی مخالف هرگونه توافق با ایران است و این در حالی است که آمریکای‌ها به دنبال توافقی هستند که از نگاه آنها برجام را کامل کند، چراکه به زعم آمریکایی‌ها، برجام ناقص است و می‌خواهند کاملش کنند. اینکه آمریکایی‌ها با رژیم صهیونیستی پیرامون پرونده هسته‌ای و مذاکرات برجامی تبادل نظر دارند به خاطر این است که رژیم صهیونیستی متحد استراتژیک آمریکا در خاورمیانه است و نارضایتی رژیم صهیونیستی از این توافق به دلیل لابی رژیم صهیونیستی در کنگره است که می‌تواند مشکلاتی در داخل آمریکا به وجود بیاورد. اما نباید فراموش کرد که نباید رژیم صهیونیستی را خیلی بزرگ کرد و آنقدر مهم فرض کرد که بتواند کارشکنی کند و تاثیرگذار باشد چنانکه در دوره اوباما مشاهده کردیم که به‌رغم همه تلاش‌های نتانیاهو برای به عدم حصول توافق اما توافق برجام حاصل شد چون هیات حاکمه آمریکا می‌خواست که این توافق به دست ‌آید. بنابراین درست است که مخالفت رژیم صهیونیستی نقش تاثیر‌گذار دارد و در این حد که در کنگره نفوذ دارد یا در سیاست خارجی آمریکا تاثیرگذار است ولی در این حدی نیست که آمریکا واقعا بخواهد که به توافق برسد و رژیم صهیونیستی مانع آن بشود. تاثیر‌گذاری رژیم صهیونیستی برداشت اشتباه است که متاسفانه در ایران طوری تبلیغ می‌شود تا زمانی که ما با رژیم صهیونیستی کنار نیاییم این مسأله حل شدنی نیست در حالی که این گونه نیست. به هر حال ایالات متحده آمریکا با رژیم صهیونیستی اتحاد استراتژیک دارد اما اختلافاتی هم نه تنها فقط راجع به ایران بلکه در مورد سایر موضوعات دیگر هم اختلاف داشتند. موضوعی که ایران درصدد تحقق آن است در پایان دادن به تحریم‌هایی تعریف می‌شود که در برجام پیش بینی شده است ولی آمریکا و اروپا تعهدات خود را اجرا نکردند، بنابراین ایران به دنبال اجرای تعهداتی است که در چارچوب برجام پذیرفته شده بود ولی اجرا نشده است. طرف ایرانی تعهدات خودش را اجرا کرد ولی وقتی به نتیجه نرسید طی پنج مرحله این تعهدات را کاهش داده و طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی هم همچنان دارد کاهش می‌دهد. حالا باید دید طرف آمریکایی می‌پذیرد به برجام بازگردد و تعهداتی را که اجرا نکرده است اجرا بکند یا نه، تا زمینه برای بازگشت ایران به اجرای تعهدات خودش فراهم بشود.

 روسیه در مورد اوکراین با اروپا درگیر است و از طرف دیگر در مذاکرات 1+4 حضور دارد. آیا بحران اوکراین می‌تواند در مواضع روسیه در مذاکرات برجام تاثیر بگذارد؟
سیاست یعنی همین کشورها در یک زمینه‌هایی با هم اشتراک نظر دارند و در یک زمینه‌هایی دچار اختلاف نظر می‌شوند. در دنیای سیاست دو کشوری را نمی‌توان یافت که در همه زمینه‌ها دارای توافق و اتحاد نظر باشند. اگر به یاد داشته باشید روسیه در سال‌های 1392 تا 1394 درگیری زیادی در موضوع سوریه داشت چنانکه موافق برکناری بشار اسد نبود و از باقی ماندن او در قدرت حمایت کرد چون نمی‌خواست که یک دولت آمریکایی در دمشق به قدرت برسد. روسیه در همان مقطع در مذاکرات برجام هم حضور داشت و توافق برجام حاصل شد. اگر در فضای مجازی یک جست‌وجوی ساده انجام بدهید متوجه خواهید شد که همان زمان عده‌ای مطرح می‌کردند که روس‌ها از پشت خنجر می‌زنند و چون اهمیت اوکراین برای روسیه زیادتر است به معامله بر سر سوریه خواهد پرداخت یعنی سوریه را می‌فروشد و اوکراین را می‌گیرد، در حالی که چنین نشد، برای اینکه منافع روسیه در شرق مدیترانه در بندر طرطوس از زمان شوروی بوده و ربطی به اسد نداشت و این موضوع که ذکر کردم، سابقه طولانی دارد.  الان هم اختلاف روسیه با اتحادیه اروپا بر سر اوکراین یک موضوع مهم است ولی به آن معنا نیست که چون آنجا درگیر است، مثلا روی موضوع ایران معامله می‌کند. روسیه بر اساس منافع خود عمل می‌کند، همچنانکه چین، اتحادیه اروپا و آمریکا و حتی ایران بر اساس منافع خودشان عمل می‌کنند. استثنا کردن روسیه اصلا درست نیست و در ضمن اگر منافع روسیه اقتضا کند، ممکن است در مورد ایران هم معامله کند اما قرائن و شواهد حاکی از این امر نیست که روسیه بر سر ایران معامله می‌کند تا اوکراین را بگیرد. دلیلش هم این است که موضوع اوکراین یک موضوع ریشه‌ای و اختلاف مبنایی روسیه با غرب است. روسیه مخالف گسترش ناتو در اوکراین است و به شدت به دنبال آن است که دولت متمایل به روسیه در کیف قدرت را داشته باشد نه دولت غربگرا.  اوکراین جایگاه راهبردی در سیاست خارجی روسیه دارد ولی تاثیر تعیین کننده در روند مسائل برجام ندارد. از نگاه روس‌ها مسأله برجام مسأله عدم اشاعه سلاح هسته‌ای است و این موضوع در جای خودش بحث عمده‌ای بوده که روس‌ها دنبال کردند. 

 به نظر شما آیا ضرورت دارد در صورت حصول توافق در مذاکرات وین به چاره اندیشی برای مقطعی پرداخته شود که آمریکا درصدد خروج مجدد از برجام باشد؟
یک بحث و ملاحظه مبنایی در مورد برجام و مذاکرات فعلی هسته‌ای در وین وجود دارد که آن هم این است اگر آمریکا توافق کرد و بعد زیر آن زد چه اقدامی باید انجام داد. عده‌ای می‌گویند آمریکا ممکن است توافق کند و به برجام برگردد اما پس از مدتی از آن خارج شود. در چنین شرایطی که در برجام حضور ندارد نمی‌تواند اقدام به فعال کردن مکانیسم ماشه کند. من به آن دسته از افراد که دارای چنین نظری هستند یادآور می‌شوم که توافقات بین‌المللی هیچ ضمانت اجرایی ندارد و ضمانت اجرایی توافقات بین‌المللی دوطرفه است یعنی مادامی که می‌خواهند، اجرا می‌کنند و مادامی نمی‌خواهند، اجرا نمی‌کنند. شما تجربه تاریخی ما را مشاهده کنید که قرارداد 1975 الجزایر بین ایران و عراق را مجلس هر دو کشور تصویب کردند ولی صدام به راحتی آن را پاره کرد و زیر پا گذاشت. در خود آمریکا هم سابقه ‌دارد توافق موشک‌های میان برد با روسیه را کنگره آمریکا تایید کرده بود اما ترامپ با یک دستور از این پیمان خارج شد (پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد هر دو کشور را ملزم به از بین بردن موشک‌های کروز و بالستیک زمینی با بُرد حدود ۳۰۰ تا ۳۴۰۰ مایل می‌کند و در سال 1987 بین دو کشور آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی امضا شد) یا قبل‌تر در مورد پیمان ABM، که آن هم در مورد منع تولید و آزمایش موشک‌های ضد موشک بود که در دوره ریاست جمهوری بوش پسر آمریکا به‌طور رسمی در دسامبر 2001 اعلام کرد آن پیمان را ظرف شش ماه کنار می‌گذارد، که همین کار را هم انجام داد با اینکه هر دو مجلس کشورهای روسیه و آمریکا آن را تصویب کرده بود بنابراین اگر ما می‌خواهیم واقعا مطمئن باشیم که توافق ما با 1+5 یک توافق پایدار خواهد بود باید تلاش کنیم طوری توافق امضا شود که هر دوطرف به خودشان اجازه ندهند از پیمان خارج شوند، چراکه به هر دلیلی که بخواهند از برجام خارج شوند، نمی‌توان طبق قوانین بین‌الملل مانع آن شد. مثلا حقوقدانان پیشنهاد می‌کنند در بخشی از توافقات گنجانده شود که اگر یکی از طرفین بخواهد از پیمان خارج شود، طرف مقابل حق انجام یکسری از اقدامات را داشته باشد یعنی از قبل بداند اگر از توافق خارج شود طرف مقابل اقداماتی را که از قبل مشخص شده را انجام خواهد داد. آن اقدامات باید طوری باشد طرفی را که قصد خروج دارد به تجدیدنظر وادار کند. یعنی به قدری نقش بازدارنده داشته باشد که به خودش اجازه ندهد که چنین تصمیمی اتخاذ و اجرا کند. مهم این است که از قبل برای آن پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته باشد. در این زمینه به نظر من آمریکا بر اساس منافع خودش عمل می‌کند و ما باید در توافق به یک نحوی پیش‌بینی کرده باشیم که اگر خارج شد ما چه اقداماتی را انجام بدهیم که به نظرم این امر شدنی است.

پنل پیامک ویژه شرکت آب و فاضلاب